Pomoc publiczna udzielana w związku z epidemią COVID-19 świadczona jest w ramach prawnych podstaw ustalonych przez prawo Unii Europejskiej. Zgodność z prawem Unii jest warunkiem dopuszczalności pomocy, zarówno jeśli chodzi o rodzaj pomocy, jej rozmiar, czas trwania oraz warunki jej udzielenia. Istotą ograniczeń, jakie nakłada Unia Europejska jest konieczność zachowania zasad konkurencyjności obowiązujących państwa członkowskie, których przedsiębiorcy działają na wspólnym rynku Unii Europejskiej.
Art. 107 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dalej: TFUE) przewiduje generalny zakaz pomocy publicznej, która zakłócałaby lub groziłaby zakłóceniem konkurencji i w ten sposób wpływałaby na wymianę handlową między państwami Członkowskimi UE. Przepis ten za zgodną z prawem wewnętrznym UE uznaje pomoc pomoc mającą na celu naprawienie szkód, spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi (art. 107 ust. 2 lit b) oraz przewiduje, że za zgodną z rynkiem wewnętrznym może zostać uznana: między innymi „pomoc przeznaczona na wspieranie realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania lub mająca na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce Państwa Członkowskiego” (art. 107 ust. 3 lit. B TFUE).
W związku z tym ostatnim przepisem (art. 107 ust. 3 lit. b), Komisja Europejska w dniu 23 marca 2020 roku opublikowała Komunikat w sprawie tymczasowych ram środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19 (2020/C 91 I/01). Wyjaśnia w nim, jakie są cele, kryteria i zakres pomocy udzielanej przez państwa członkowskie, które będą akceptowane przez Komisję, jako zgodne z Traktatem o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W Komunikacie tym Komisja zwraca uwagę, że z uwagi na warunki związane ze zwalczaniem COVID-19 pomoc państwa jest uzasadniona i może być udzielana przez określony czas w celu zaradzenia niedoborowi płynności wśród przedsiębiorstw oraz zagwarantowania, że zakłócenia spowodowane epidemią COVID-19 nie zagrożą ich rentowności, szczególnie jeśli chodzi o małe i średnie przedsiębiorstwa. Komunikat określa więc warunki, które muszą zostać spełnione, aby pomoc taka mogła zostać uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym na podstawie art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE.
Komunikat przewiduje pomoc w formie dotacji bezpośrednich, zaliczek zwrotnych lub korzyści podatkowych, pomoc w formie gwarancji kredytowych, w formie subsydiowanych stóp oprocentowania pożyczek, w formie gwarancji i pożyczek udzielanych za pośrednictwem instytucji kredytowych lub innych instytucji finansowych oraz w zakresie krótkoterminowych ubezpieczeń kredytów eksportowych, a także przewiduje obowiązki Państw Członkowskich w zakresie monitorowania udzielonej pomocy oraz sprawozdawczości.
Najbardziej bezpośrednią doraźną formą pomocy jest pomoc w formie dotacji bezpośrednich, zaliczek zwrotnych lub korzyści podatkowych, realizowaną także w Polsce. Aby jednak państwo mogło zgodnie z prawem udzielić takiej pomocy, musi ona spełniać kilka kryteriów: nie może ona przekraczać 800 000 EUR na przedsiębiorstwo (brutto); programy pomocy, będące podstawą jej udzielenia powinny posiadać szacowany budżet; nie może być udzielona przedsiębiorstwom, które znajdują się w trudnej sytuacji lub znajdowały się w trudnej sytuacji według stanu z dnia 31 grudnia 2019 r., natomiast może być przyznana tym przedsiębiorstwom, które w dniu 31 grudnia nie były w trudnej sytuacji, natomiast znalazły się w niej z powodu epidemii COVID-19; pomoc może być przyznana nie później niż 31 grudnia 2020 r. Dodatkowe, szczególne kryteria przewiduje się dla pomocy w zakresie przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych oraz w odniesieniu do sektorów rolnictwa, rybołówstwa i akwakultury.
W zakresie pojęcia „pozostawania w trudnej sytuacji” Komunikat odsyła do tzw. ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych (Rozporządzenie Komisji (UE) NR 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu) , zaś w zakresie sektorów rolnictwa, rybołówstwa i akwakultury – do innych aktów prawnych UE (Rozporządzenie Komisji (UE) NR 702/2014 z dnia 25 czerwca 2014 r. i Rozporządzenie Komisji (UE) NR 1388/2014 z dnia 16 grudnia 2014 r.)
Należy podkreślić, że określone w Komunikacie Komisji warunki stanowią minimalne, zaś każde państwo może ustalić warunku surowsze (np. udzielać pomocy krócej niż do 31 grudnia 2020 roku, albo w niższej wysokości), pod warunkiem zgodności z warunkami minimalnymi, określonymi w Komunikacie.
Komunikat Komisji w sprawie tymczasowych ram środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19, jako konkretyzacja art. 1087 i 108 TFUE, jest podstawą pomocy publicznej udzielanej polskim przedsiębiorcom ramach tzw. tarczy antykryzysowej.