Tematyka artykułu dotyczy ustawy z dnia 9 marca 2017 r. (Dz. U. z 2018 r., poz. 2332) o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi.
System SENT został opracowany celem uszczelnienia systemu podatkowego, aby zapobiegać wyłudzeniom podatku VAT. Opracowana została również usługa „e-Przewód”, jako jedna z usług elektronicznych świadczonych przez Krajową Administrację Skarbową (KAS), za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych Skarbowo – Celnych (PUESC), co zapewnia obsługę operacji przewozu towarów w rejestrze zgłoszeń SENT.
Ustawa, o której mowa, nakłada na podmioty przewożące towary „wrażliwe” (a to: m.in. paliwa silnikowe, biodiesel, oleje smarowe, rozcieńczalniki, alkohole skażone, oleje roślinne, rozpuszczalniki, susz tytoniowy) na i przez terytorium Polski, obowiązek dokonania zgłoszenia takiego przewozu do elektronicznego rejestru oraz jego uzupełnienia i aktualizacji. Podmiotami obowiązanymi do dokonywania zgłoszeń w systemie są co do zasady wszystkie podmioty uczestniczące w transakcji, tj. dostawca, przewoźnik, czy nabywca. W świetle powyższego, podmioty wysyłające towary wrażliwe, odbiorcy oraz przewoźnicy, muszą zgłaszać przewóz fiskusowi, zaś celem takich działań jest walka z oszustwami podatkowymi, co wynika z oświadczenia Ministerstwa Finansów. Do przesyłania, uzupełniania i aktualizacji zgłoszeń SENT zobowiązani są przedsiębiorcy, którzy spełniają ustawową definicję podmiotu wysyłającego, odbierającego, czy przewoźnika (art. 2 ustawy). Są to osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące działalność gospodarczą, dokonujące dostawy towarów w rozumieniu ustawy o VAT lub też dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, ich importu lub nabycia towarów w rozumieniu ustawy o VAT. Czynności, których dokonania wymaga ustawa o SENT mogą być wykonywane np. przez pracowników podmiotów obowiązanych, z tym, że wtedy wymagane jest pisemne upoważnienie udzielone przez właściciela lub organ spółki i umieszczenie ich w aktach osobowych pracownika.
I.
W przypadku przewozu towaru „wrażliwego”, rozpoczynającego się na terytorium kraju, podmiot wysyłający jest obowiązany, przed rozpoczęciem przewozu towaru do przesłania do systemu SENT zgłoszenia przewozu, uzyskania numeru referencyjnego tego zgłoszenia oraz przekazania numeru referencyjnego przewoźnikowi. Zgłoszenie SENT zawiera dane o podmiocie wysyłającym, odbierającym, o towarze, jak też o trasie (tj. o miejscu załadunku, miejscu dostawy towaru, czy czasie wyjazdu z Polski). Po zgłoszeniu przewozu towaru, przewoźnik dokonuje jego aktualizacji i uzupełnienia. To na przewoźniku spoczywa obowiązek uzupełnienia zgłoszenia przed rozpoczęciem przewozu towaru, informacjami o środku transportu, licencji, czy planowanej dacie zakończenia przewozu i miejscu dostawy. Zamknięcia zgłoszenia dokonuje podmiot odbierający nie później niż w następnym dniu roboczym po dniu dostarczenia towaru [dostawa wewnątrzwspólnotowa towarów, eksport].
II.
Przy przewozie towaru z terytorium Państwa Członkowskiego Unii Europejskiej [nabycie wewnątrzwspólnotowe], albo z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju [import], podmiot odbierający przed rozpoczęciem przewozu na terytorium kraju, jest obowiązany przesłać zgłoszenie do systemu SENT, uzyskać numer referencyjny dla tego zgłoszenia, przekazać numer referencyjny przewoźnikowi. Następnie za aktualizację i uzupełnienie danych ponosi przewoźnik. Po zakończeniu przewozu, podmiot odbierający ma obowiązek uzupełnić zgłoszenie o informację o odbiorze towaru. To on zamyka zgłoszenie, wysyła informacje o zgodnym przewozie lub podaje ewentualne niezgodności.
III.
W przypadku przewozu towaru przez terytorium Polski z państwa Unii Europejskiej do innego państwa UE lub państwa trzeciego, obowiązek zgłoszenia przewozu towaru leży po stronie przewoźnika.
W ślad za powyższym warto podkreślić, że czynności, jakie podlegają monitorowaniu, to:
– przemieszczenia dokonywane w związku z dostawami krajowymi,
– przemieszczenia dokonywane w związku z wewnątrzwspólnotową dostawą towarów oraz eksportem, rozpoczynające się na terytorium Polski,
– przemieszczenia dokonywane w związku z wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów oraz importem, rozpoczynające się na terytorium kraju członkowskiego UE lub państwa trzeciego,
– przemieszczenia przez terytorium kraju, a to zaczynające się w jednym państwie członkowskim lub państwie trzecim.
Towary objęte monitorowaniem są wskazane w ustawie przewozowej przez ich kod CN. Przepisy ustawy o SENT precyzują, jaką masę, objętość, ma przekraczać przesyłany towar, aby powstał wobec niego obowiązek zgłoszenia w systemie monitorowania. Ustawa określa także przypadki, kiedy przewóz nie podlega monitorowaniu, nawet wtedy, gdy przesyłka zawiera towary, które według ich umiejscowienia w CN, objętości, czy masy, powinny podlegać SENT, tak np. przesyłki przewożone przez operatorów pocztowych w paczkach pocztowych, czy gdy przewóz towarów dokonywany jest środkami transportu, używanymi przez takie organy państwowe, jak np. Policja, czy ABW.
Kary w ramach pakietu paliwowego i możliwość uwolnienia się od nich
Niedopełnienie obowiązków przez podmioty zobowiązane do ich wypełnienia, wiąże się z sankcjami, a to jeżeli podczas kontroli organ kontrolujący stwierdzi niezgodność ilości, rodzaju, masy, bądź objętości przewożonego towaru z tymi, podanymi w zgłoszeniu, na środek transportu lub towar mogą zostać nałożone zamknięcia urzędowe, a od przewoźnika pobrana stosowna kaucja. Jeżeli podczas kontroli organ kontrolujący stwierdzi, że zgłoszenie przewozu nie zostało dokonane, środek transportu lub towar mogą zostać zatrzymane. Kierujący pojazdem także musi liczyć się z tym, że w razie niedopełnienia nałożonych na niego obowiązków może zostać ukarany przez organ kontrolujący.
System monitorowania drogowego został uruchomiony 18 kwietnia 2017 r. Ustawa o SENT, zwana również pakietem paliwowym, miała na celu wprowadzenie zmian prawnych w obszarach, w których stwierdzono zasadnicze nieprawidłowości podatkowe, a to wyłudzenia i niepłacenia podatku od towarów i usług, czy uszczupleń w podatku akcyzowym. Ustawa nowelizująca z dnia 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów oraz niektórych innych ustaw miała na celu zapewnienie bardziej skutecznego monitorowania przewozu towarów „wrażliwych”. Podstawową zmianą, wprowadzoną nowelizacją, było objęcie systemem monitorowania przewozów towarów realizowanych transportem kolejowym. Ponadto poszerzono katalog towarów, które podlegają SENT. Poza paliwem, olejem silnikowym suszem tytoniowym oraz alkoholem skażonym, są to również produkty lecznicze, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne, zagrożone brakiem dostępności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Kary nakładane w ramach pakietu przewozowego są duże, jednakże bacząc na interesy przedsiębiorców, wskazać należy na np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie o sygnaturze akt: I SA/Ol 268/18, w którym Sąd wskazał, że przy ustalaniu wysokości kary, organy powinny wziąć pod uwagę sytuację finansową podmiotu.
Kary pieniężne na naruszenia przepisów ustawy o SENT są niezależne od kar administracyjnych, określonych w ustawie o transporcie drogowym, w związku z czym, niektóre sytuacje faktyczne mogą skutkować równoczesnym prowadzeniem odrębnych postępowań w trybie dwóch ustaw. I tak przewóz towarów podlegających monitorowaniu w trybie ustawy o SENT przez przewoźnika, który nie posiada wymaganej licencji transportowej (też bez wpisania numeru tej licencji w zgłoszeniu SENT) z jednej strony oznacza konieczność prowadzenia postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej za naruszenia warunków określonych w ustawie o SENT (z wykorzystanie Ordynacji podatkowej), z drugiej strony implikuje prowadzenie odrębnie postępowania w sprawie nałożenia kary administracyjnej za naruszenie przepisów ustawy o transporcie drogowym (na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego – k.p.a.).
Przepisy ustawy o SENT przewidują możliwość odstąpienia od nałożenia kary pieniężnej w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem przewoźnika lub interesem publicznym. Ostatnia z przesłanek przemawia za tym, by organy odstępowały od nałożenia kary w przypadku dokonanych naruszeń (zob. wyrok WSA w Olsztynie z dnia 28 czerwca 2018 r., sygnatura akt: I SA/Ol 204/18). Ze stosunkowo już bogatego orzecznictwa wynika, że interes publiczny jest rozumiany dość szeroko i organ ma obowiązek wziąć go pod uwagę z urzędu. Na marginesie warto wspomnieć, że przewoźnik, jeśli nie zgadza się z ustaleniami kontrolujących co do stwierdzonych naruszeń ustawy o SENT, kierowca może odmówić przyjęcia mandatu.
Do częstych uchybień, za które zostały nałożone kary są:
- nieuzupełnienie numeru licencji transportowej,
- błąd w numerze rejestracyjnym środka transportu,
- brak aktualizacji zgłoszenia.
Na podstawie przedmiotowej ustawy jawi się zasada, że naruszenie = kara. Dlatego też problematyczne zdaje się, gdy do naruszenia ustawy dojdzie nie w wyniku celowego działania, a w wyniku błędu, czy braku świadomości. Naruszenie, zawinione, czy niezawinione, w przypadku jego ujawnienia, wiąże się z nałożeniem kary. Wynika to z faktu, że przepisy dotyczące nakładania kar pieniężnych są związane z samym faktem naruszenia, bez względu na przyczyny, w oparciu o tzw. odpowiedzialność obiektywną, niezależną od zawinienia. Wśród przepisów ustawy o SENT, mimo radykalnego brzmienia samej ustawy, są przepisy przewidujące możliwość odstąpienia przez organ od nałożenia kary, o czym była mowa wyżej.
Jednocześnie, co szczególnie istotne, w wyniku nowelizacji ustawy, od 14 czerwca 2018 r. obowiązuje rozwiązanie, według którego, jeżeli w trakcie postępowania podatkowego, kontroli podatkowej albo kontroli celno – skarbowej, stwierdzono naruszenie ustawy, które nie spowodowało uszczupleń podatku VAT oraz podatku akcyzowego, nie wszczyna się postępowania w sprawie o nałożenie kary pieniężnej (art. 30 ust. 1 i 4 ustawy), według czego przedsiębiorcy nie są karani za błędy w zgłoszeniach SENT, które okazały się neutralne dla fiskusa, co jednak nie dotyczy przewoźników (art. 30 ust. 5 pkt 1 ustawy SENT). W przypadku pojawienia się błędów skutkujących naruszeniami ustawy o SENT, zaś przez UCS zostanie wszczęte postępowanie w przedmiocie nałożenia kary, wymaga to aktywnego udziału strony w postępowaniu, celem uniknięcia w miarę ustawowych możliwości, kar, z uwzględnieniem przez Sądy interesu publicznego, jako przesłanki odstąpienia od kary.
W ramach działalności Kancelarii Radłowski Powaga, świadczymy pomoc prawną w zakresie poruszanej tematyki.